सध्या बाजारात सोयाबीनचे दर वाढले आहेत. काही ठिकाणी हे दर 4200 रुपये क्विंटलपर्यंत गेले आहेत. तज्ज्ञ लोक म्हणतात की, सोयाबीनची मागणी म्हणजे हवे असलेले प्रमाण वाढत आहे. त्यामुळे लवकरच हे दर 6000 रुपये क्विंटलपर्यंत जाऊ शकतात.
चला तर मग समजून घेऊया की ही दरवाढ का होतेय, शेतकऱ्यांना त्याचा फायदा कसा होतो आणि काही वेळा नुकसानही का होते.
सध्या सोयाबीनचे दर किती आहेत?
जे कारखाने सोयाबीनवर प्रक्रिया करतात, ते सध्या 4450 ते 4500 रुपयांत सोयाबीन खरेदी करत आहेत. पण बाजारात काही ठिकाणी 4100 ते 4300 रुपयांपर्यंतच दर आहेत. त्यामुळे शेतकऱ्यांना कमी पैसे मिळतात आणि त्यांचे नुकसान होऊ शकते.
दर जिल्हानुसार वेगळे का असतात?
राज्यात प्रत्येक जिल्ह्यात सोयाबीनचे दर वेगळे असतात. उदाहरणार्थ, जळगाव जिल्ह्यात 4892 रुपये दर आहे, पण काही ठिकाणी फक्त 3600 रुपयेच मिळतात. हा फरक खूप मोठा आहे. यामुळे बाजारात गोंधळ होतो आणि दर कायम राहात नाहीत.
सरकारची खरेदी काय आहे?
सरकार शेतकऱ्यांकडून हमीभावाने म्हणजे ठराविक किमतीने सोयाबीन खरेदी करते. पण ही खरेदी फारच हळू चालते. त्यामुळे बाजारात दर वाढत नाहीत आणि शेतकऱ्यांना कमी पैसे मिळतात. शेतकरी म्हणतात की, जर सरकारने वेळेवर खरेदी केली, तर त्यांना योग्य दर मिळू शकतो.
परदेशी बाजाराचा परिणाम
जगात इतर देशांमध्ये सोयाबीनचे दर सध्या वाढत आहेत. आंतरराष्ट्रीय बाजारात एक बुशेल सोयाबीनसाठी 9.75 डॉलर दर मिळतोय. तज्ज्ञ लोक म्हणतात की, हे दर अजूनही वाढू शकतात. त्यामुळे भारतातसुद्धा दर वाढण्याची शक्यता आहे. शेतकऱ्यांना याचा फायदा होऊ शकतो.
काही जिल्ह्यांतील सोयाबीनचे दर (उदाहरण):
- अकोला: 698 क्विंटल आले, दर – 3400 ते 4125 रुपये
- अमरावती: 769 क्विंटल आले, दर – 3850 ते 4075 रुपये
- बुलढाणा: 2921 क्विंटल आले, दर – 3775 ते 4510 रुपये
पुढे काय होईल?
तज्ज्ञ लोक सांगतात की सोयाबीनचे दर अजूनही वाढू शकतात. पण हे काही गोष्टींवर अवलंबून असतं:
- परदेशात दर कसे आहेत
- सरकार कधी आणि किती खरेदी करते
- भारतात किती मागणी आहे
- हवामान कसं आहे – पाऊस, ऊन
- निर्यात म्हणजे परदेशात विक्री होण्याची संधी आहे का
हे सगळं मिळून दर ठरतात.
शेतकऱ्यांनी काय करावं?
- बाजारात काय चाललंय ते पाहा: दर वाढतात की नाही, यावर लक्ष ठेवा.
- पिक साठवून ठेवा: पिकं खराब होणार नाहीत अशा जागी ठेवा – गोदाम किंवा थंड जागा.
- योग्य वेळी विक्री करा: जेव्हा मागणी जास्त असते, तेव्हा विक्री करा.
- थेट विक्री करा: शक्य असल्यास कंपन्यांना थेट सोयाबीन विक्री करा. दलाल नकोत, कारण ते पैसे कमी देतात.
शेतकऱ्यांनी थोडं नियोजन केलं, तर त्यांना चांगले पैसे मिळू शकतात. दरांवर लक्ष ठेवणं, साठवणूक नीट करणं आणि वेळेवर विक्री करणं – हे खूप उपयोगी ठरतं.
सध्या सोयाबीनचे दर चांगले आहेत. पण दर कुठे किती आहेत, कोण किती दर देतं, आणि कोणत्या वेळी विकावं – हे सगळं शेतकऱ्यांनी नीट समजून घ्यायला हवं. असं केल्यास नुकसान कमी आणि फायदा जास्त होऊ शकतो.