भारतातील बचत खात्यांसाठी आता नवीन नियम लागू झाले आहेत. भारतीय रिझर्व्ह बँकेने (RBI) काही महत्त्वाचे निर्णय घेतले आहेत, ज्यामुळे बचत खात्यांशी निगडित नियम बदलले आहेत. हे नियम खास मुलांच्या बँक खात्यांसाठी खास आहेत. याचा परिणाम देशभरातील बँक ग्राहकांवर, विशेषतः पालकांवर आणि त्यांच्या मुलांवर होणार आहे.
नवीन नियम काय आहेत?
१ जुलै २०२५ पासून दहा वर्षांपेक्षा जास्त वय असलेल्या मुलांना स्वतःचे बँक खाते उघडण्याची परवानगी मिळेल. यापूर्वी मुलांच्या खात्यांसाठी पालकांची पूर्ण जबाबदारी असायची, पण आता मुले स्वतः खातं उघडू शकतील. हे मुलांना आर्थिक शिक्षण आणि जबाबदारी शिकण्यासाठी चांगली संधी आहे. लहान वयातच बँकिंग शिकल्याने मुलांचा आत्मविश्वास वाढेल आणि ते पैसे कसे वापरायचे ते शिकतील.
१० वर्षांखालील मुलांसाठी नियम
दहा वर्षांखालील मुलांसाठी जुने नियम राहतील. त्यांच्या खात्यांवर पालक किंवा कायदेशीर पालक पूर्ण लक्ष ठेवतील. खाते उघडताना मुलांचे जन्म प्रमाणपत्र, आधार कार्ड आणि पालकांचे ओळखपत्र असणे गरजेचे आहे. या प्रक्रियेत ग्राहक ओळख सत्यापन (KYC) करणे आवश्यक आहे. पालकांची प्रत्यक्ष उपस्थिती आणि सही नसेल तर खाते उघडता येणार नाही. हे नियम मुलांच्या आर्थिक सुरक्षिततेसाठी आहेत.
ओव्हरड्राफ्ट सुविधेबाबत नवीन नियम
दहा वर्षांपेक्षा मोठ्या मुलांना त्यांच्या खात्यावर ओव्हरड्राफ्ट सुविधा मिळणार नाही. याचा उद्देश मुलांना आर्थिक शिस्त शिकवणे आहे. त्यामुळे मुले खात्यातील पैशांच्या मर्यादेतच व्यवहार करतील, अनावश्यक कर्ज घेणार नाहीत.
योग्य बँक निवड कशी करावी?
मुलांसाठी खाते उघडताना योग्य बँक निवडणे फार महत्वाचे आहे. बँकेची सेवा, व्याजदर, शुल्क आणि डिजिटल सुविधा तपासून पाहा. अनेक बँका मुलांसाठी खास योजना देतात जसे की कमी किंवा शून्य मिनिमम शिल्लक, कमी सेवा शुल्क आणि जास्त व्याजदर. पालकांनी बँकेच्या नियम आणि अटी नीट समजून घेऊन निर्णय घ्यावा.
बँक खाते उघडण्याच्या पद्धती
आजकाल मुलांसाठी बँक खाते उघडणे सोपे झाले आहे. ऑनलाईन किंवा ऑफलाईन पद्धतीने खाते उघडता येते. ऑनलाईन खाते उघडताना बँकेच्या वेबसाइट किंवा मोबाईल अॅपवरून अर्ज करता येतो. या वेळी आवश्यक कागदपत्रे डिजिटल स्वरूपात अपलोड करावी लागतात. ऑफलाईनमध्ये शाखेत जाऊन प्रत्यक्ष भेट देऊन खाते उघडावे लागते. दोन्ही पद्धतींमध्ये KYC प्रक्रिया आवश्यक आहे.
मुलांना बँकिंगची माहिती देणे
पालकांनी मुलांना बँकिंगचे महत्त्व आणि पैसे कसे व्यवस्थापित करायचे ते शिकवावे. मुलांनी त्यांची गोपनीय माहिती जसे की पासवर्ड आणि पिन कोड कोणाशीही शेअर करू नये, हे सांगणे गरजेचे आहे. पैशांचा योग्य वापर, बचतीचे महत्त्व आणि अनावश्यक खर्च टाळण्याचे मार्ग समजावून द्यावेत.
डिजिटल बँकिंगचे महत्त्व
आजकाल डिजिटल बँकिंग खूप महत्वाचे आहे. मुलांना मोबाइल बँकिंग, ऑनलाइन व्यवहार आणि डिजिटल पेमेंट्सची माहिती द्यावी. यामुळे ते भविष्यात तंत्रज्ञानाचा योग्य वापर करू शकतील. त्यांना ऑनलाईन फसवणूक आणि सायबर क्राइम्सपासून कसे बचाव करायचा तेही शिकवले पाहिजे.
नवीन नियमांचे फायदे
हे नवीन नियम मुलांना लहान वयात आर्थिक स्वातंत्र्य देतात आणि पैशांचे योग्य व्यवस्थापन शिकवतात. यामुळे मुलं मोठी होऊन आर्थिकदृष्ट्या जबाबदार नागरिक बनतील. RBI च्या या निर्णयांमुळे मुलांना आर्थिक साक्षरता मिळेल आणि त्यांच्या भविष्याची तयारी होईल.