आपल्या देशात खूप लोक वेगवेगळ्या प्रकारच्या कामांत असतात. काहीजण बांधकाम कामगार, शेतमजूर, घरकाम करणारे, फेरीवाले, रिक्षाचालक आणि अशा प्रकारचे काम करतात. हे लोक असंघटित क्षेत्रात काम करतात. म्हणजेच, हे लोक कोणत्याही कंपनीत किंवा सरकारी नोकरीत नसतात. त्यामुळे त्यांना सरकारी मदत आणि योजना सहज मिळत नाहीत.
ही अडचण दूर करण्यासाठी सरकारने ई-श्रम कार्ड सुरू केले आहे.
ई-श्रम कार्ड म्हणजे काय?
ई-श्रम कार्ड म्हणजे असंघटित कामगारांसाठी एक खास ओळखपत्र आहे. हे कार्ड डिजिटल (म्हणजे मोबाइल किंवा संगणकावर पाहता येणारे) असते. या कार्डामुळे सरकारला या कामगारांची यादी तयार करता येते. यामुळे कामगारांना सरकारी योजना मिळवणे सोपे होते.
ई-श्रम कार्डचे फायदे
- आर्थिक मदत
काही वेळा सरकार अशा कामगारांना थेट त्यांच्या बँक खात्यात पैसे पाठवते. उदा. कोरोना काळात काही लोकांना ५०० ते २००० रुपये मिळाले होते. अशी मदत गरज पडली तर दिली जाते. - अपघात विमा
जर कार्डधारकाचा अपघात झाला, तर त्याला किंवा त्याच्या कुटुंबाला २ लाख रुपयांपर्यंत मदत मिळते. अपघातामुळे अपंग झाल्यास १ लाख रुपये मिळतात. - पेन्शन योजना
ई-श्रम कार्ड असलेल्या व्यक्ती वयाच्या ६० वर्षांनंतर दरमहा ३००० रुपये पेन्शन घेऊ शकतात. यासाठी दरमहा थोडे पैसे भरावे लागतात. - आरोग्य विमा
काही लोकांना आणि त्यांच्या कुटुंबाला ५ लाख रुपयांपर्यंतचा मोफत उपचार मिळू शकतो. यामुळे मोठ्या आजारांवर इलाज करणे सोपे होते. - इतर योजना मिळतात
जसे की प्रधानमंत्री आवास योजना (घर बांधण्यासाठी मदत), उज्वला योजना (गॅस सिलेंडर मिळवण्यासाठी मदत), वगैरे योजना.
कोण पात्र आहे?
ई-श्रम कार्डसाठी कोण अर्ज करू शकतो?
- वय १६ ते ५९ वर्षांदरम्यान
- शेतमजूर, बांधकाम मजूर, घरकाम करणारे, फेरीवाले, रिक्षावाले, मासेमारी करणारे, हस्तकला करणारे, आदिवासी कामगार
- ज्यांच्याकडे EPF/ESIC योजना नाही
- जे आयकर भरत नाहीत
ई-श्रम कार्ड कसे मिळवावे?
1. ऑनलाइन अर्ज:
- वेबसाइटवर जा: https://eshram.gov.in
- “Register on e-Shram” या बटनावर क्लिक करा
- आपला आधार नंबर आणि मोबाईल नंबर टाका
- OTP टाकून खाते उघडा
- तुमचे नाव, जन्मतारीख, जातीची माहिती, शिक्षण, कामाचे प्रकार, उत्पन्न, बँक तपशील टाका
- फोटो आणि सही अपलोड करा
- फॉर्म सबमिट करा
- तुम्हाला १२ अंकी UAN नंबर मिळेल आणि ई-श्रम कार्ड डाउनलोड करता येईल
2. ऑफलाइन अर्ज:
जर ऑनलाइन करता येत नसेल तर:
- CSC केंद्रात जा (या ठिकाणी २० ते ५० रुपये शुल्क लागू शकते)
- आपले सरकार केंद्र किंवा प्रधानमंत्री जन औषधी केंद्रात जाऊन नोंदणी करता येते
लागणारी कागदपत्रे:
- आधार कार्ड
- मोबाईल (आधारशी लिंक केलेला)
- बँकेचे पासबुक किंवा चेक
- पासपोर्ट साईज फोटो (ऑफलाइन साठी)
दरमहा २००० रुपये मिळतात का?
खूप ठिकाणी असे सांगितले जाते की ई-श्रम कार्डवाल्यांना दरमहा २००० रुपये मिळतात. पण हे खरे नाही.
- नियमित पैसे मिळत नाहीत
- फक्त गरज असलेल्या वेळी एकदाच मदत मिळते
- राज्य सरकार वेगळ्या योजना सुरू करत असेल तर वेगळा लाभ मिळू शकतो
काही महत्वाच्या गोष्टी लक्षात ठेवा:
- फक्त https://eshram.gov.in हीच अधिकृत वेबसाइट आहे
- ऑनलाइन नोंदणी मोफत आहे
- कोणी जास्त पैसे मागत असेल, तर सावध रहा
- ‘२००० रुपये मिळतील’ असे सांगणाऱ्या खोट्या लोकांपासून दूर रहा
ई-श्रम कार्ड म्हणजे फक्त पैसे मिळवायचे साधन नाही, तर तुमच्या भविष्याची सुरक्षितता आहे. हे कार्ड अपघात, आजार, म्हातारपणासाठी मदतीचे काम करते.
जर तुमच्याकडे हे कार्ड नसेल, तर आजच नोंदणी करा. सरकार नवीन योजना आणत असते, त्यामुळे कार्ड असले तर त्या योजना तुमच्यापर्यंत लवकर पोहोचू शकतात.
वेळोवेळी ई-श्रम पोर्टलवर माहिती पाहत राहा आणि अपडेट रहा.